Zanieczyszczenie światłem – niewidoczny wróg ekosystemu i naszego zdrowia

Naturalne światło odgrywa kluczową rolę w ekosystemie Ziemi, stanowiąc niezbędny element do istnienia życia. W przeciwnym biegunie znajduje się światło sztuczne, które mimo zapewniania komfortu pracy w późnych godzinach, poczucia bezpieczeństwa oraz estetyki miejskich krajobrazów, może nieść za sobą pewne negatywne konsekwencje. Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy z faktu, że długotrwałe i intensywne korzystanie ze sztucznego oświetlenia może narażać ludzi, zwierzęta oraz rośliny na różnego rodzaju dyskomfort czy nawet zaburzenia biologiczne. Zjawisko to nosi nazwę zanieczyszczenia światłem i od wielu lat stanowi temat badawczy dla naukowców.

Pojęcie zanieczyszczenia światłem (ang. „light pollution”) oznacza naruszenie naturalnej równowagi nocnego środowiska przez nadmierną ilość sztucznego światła. Zjawisko to ma znaczne oddziaływanie na cykl biologiczny organizmów żywych, wywołując szereg niekorzystnych zmian.

Możliwe jest wyróżnienie kilku kluczowych rodzajów zanieczyszczenia światłem. Sztuczny brzask, inaczej smog świetlny lub łuna miejskiego nieba to rezultat zbyt intensywnego oświetlenia miejskiego, które po odbiciu od powierzchni ziemi czy budynków oraz po rozproszeniu w atmosferze tworzy jasny halo nad miastem. Natomiast blask, nazywany również przewymiarowaniem światła czy olśnieniem, to zjawisko wynikające z nadmiernej jasności, prowadzące do dyskomfortu wzrokowego, a nawet chwilowego oślepienia, co może przyczynić się do zwiększonej ilości wypadków drogowych. Dodatkowo, mamy jeszcze do czynienia ze światłem niepożądanym – takim, które pada na miejsca gdzie nie powinno, jak na przykład okna mieszkań. Zakłócenia świetlne, zwane też symfonią świateł, to natomiast nagromadzenie różnych źródeł światła, charakterystyczne dla obszarów silnie zurbanizowanych.

Przyczyną tych różnorodnych form zanieczyszczenia światłem jest najczęściej nieodpowiednie projektowanie systemów oświetleniowych: ustawienie lamp zbyt wysoko lub skierowanie ich w niewłaściwą stronę, brak osłon ograniczających rozproszenie światła czy nadmierna moc świateł. Nadmierne stosowanie oświetlenia przekłada się nie tylko na zwiększone zużycie energii i wyższe emisje CO2, ale także na zwiększone zużycie surowców kopalnianych, takich jak węgiel. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż zanieczyszczenie światłem stanowi poważną przeszkodę dla astronomów, utrudniając obserwacje kosmiczne.