Malaria, nazywana również zimnicą, choć wydaje się odległym problemem, jest jednym z najgroźniejszych globalnych zagrożeń dla zdrowia. Ta śmiertelna choroba jest niestety codziennością przede wszystkim dla mieszkańców regionów o klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Przed wyjazdem do miejsc, które są ogniskami tej choroby, warto dobrze przygotować się i sprawdzić ryzyko zarażenia. Ponieważ jednak istnieje skuteczny sposób na uniknięcie malarii, warto zrozumieć, czym ona jest i jak przebiega jej leczenie.
Co prawda malaria jest groźną chorobą zagrażającą życiu, ale nie jest to zagrożenie bezpośrednie. Choroba rozwija się w organizmie człowieka po ukąszeniu go przez samicę komara Anopheles, który jest nosicielem pasożyta Plasmodium. Pasożyt ten przez kilka dni dojrzewa w wątrobie człowieka, a potem wraca do krwiobiegu, gdzie infekuje czerwone krwinki. Po kolejnych 48-72 godzinach pasożyty te rozmnażają się i powodują pęknięcie czerwonych krwinek. Objawy malarii manifestują się cyklicznie co dwa do trzech dni.
Podstawowym terenem występowania malarii są regiony tropikalne i subtropikalne, gdzie szczególnie sprzyjające warunki do rozwoju pasożytów zapewniają wysoka temperatura i wilgotność. Choroba ta jest powszechna w krajach rozwijających się, takich jak kraje Afryki, Środkowej i Południowej Ameryki, na Dominikanie, Haiti, w Azji Południowej oraz na wyspach Oceanii. W klimacie umiarkowanym przypadki malarii są rzadkością.
Dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazują na alarmującą skalę problemu – w ciągu roku odnotowuje się około 216 milionów przypadków malarii (niektóre źródła podają nawet 240 milionów), a około 400 tysięcy osób umiera. Chociaż malaria jest uleczalna, kluczowe dla powodzenia terapii jest wczesne wykrycie choroby.
Pierwsze objawy malarii pojawiają się zazwyczaj kilka tygodni po ukąszeniu przez zainfekowanego komara, choć niektóre rodzaje pasożytów mogą przez wiele miesięcy pozostać „uśpione”. Objawy te obejmują gorączkę, dreszcze, dyskomfort, bóle głowy, nudności, wymioty, biegunkę, ból brzucha i mięśni, zmęczenie, przyspieszone tempo oddechu, szybkie bicie serca, kaszel, krwawe stolce i nawet śpiączkę. Ataki malarii zazwyczaj objawiają się w cyklach obejmujących dreszcze, wysoką gorączkę i pocenie się, po których następuje spadek temperatury do normy.
W przypadku ciężkiej formy malarii do gorączki, bólów i dreszczy dołączają zaburzenia świadomości, drgawki, niewydolność oddechowa, anemia, żółtaczka oraz inne dowody dysfunkcji życiowo ważnych narządów. Objawy tzw. nieskomplikowanej malarii utrzymują się od 6 do 10 godzin i powtarzają co drugi dzień. Wśród nich znajdują się naprzemienne uczucia zimna i gorąca oraz pocenia się, a także dreszcze, bóle głowy, drgawki czy zmęczenie.
Jeśli podczas pobytu w kraju o wysokim ryzyku zakażenia malarią wystąpią gorączka lub inne objawy choroby, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Lekarz zbada pacjenta, zapyta o objawy i historię podróży. Jeśli potwierdzi ryzyko wystąpienia malarii, pobierze próbkę krwi do badania laboratoryjnego na obecność pasożytów malarii. Badanie to jest decydujące dla potwierdzenia diagnozy i określenia rodzaju pasożyta wywołującego chorobę, co jest kluczowe dla dobrania odpowiedniego leczenia.
Leczenie malarii powinno rozpocząć się jak najszybciej i polega zazwyczaj na przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych. Wybór konkretnego leku, jak również czas trwania terapii, zależy od rodzaju choroby, nasilenia objawów, regionu, innych leków czy stanu zdrowia pacjenta. Najczęściej stosowanymi lekami przeciwmalarycznymi są chinina, meflochina, doksycyklina, chlorochina, atowakwon i artemizynina.
Leki te mogą wywoływać skutki uboczne, takie jak zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle głowy, zwiększoną wrażliwość na światło słoneczne, bezsenność i niepokojące sny, zaburzenia psychiczne i problemy ze wzrokiem, szumy w uszach czy napady padaczkowe. Warto o nich poinformować swojego lekarza, aby uniknąć niebezpiecznych interakcji między lekami.
Śmiertelność malarii można zredukować, jeśli choroba zostanie szybko zdiagnozowana i podjęte zostanie leczenie. Mimo to, organizm człowieka nie uodparnia się na malarię, więc istnieje ryzyko nawrotów choroby. W szczególnej grupie ryzyka znajdują się małe dzieci, starsi dorośli, podróżni z obszarów wolnych od malarii oraz kobiety w ciąży i ich nienarodzone dzieci.